بررسی تحوّل معناشناختی واژه حُبّ در قرآن کریم نسبت به ادبیّات عصر جاهلی

بعثت پیامبر اعظم(ص) و نزول قرآن کریم، به‎تدریج باورها، جهان‏بینی و هنجارهای جامعه جاهلی را تغییر داد و آن را به سمت مفاهیمی والاتر و عمیق‏تر رهنمون ساخت. این تحوّل و انقلاب عقیدتی- اجتماعی، ناگزیر نظام زبانی را نیز با دگردیسی عمیقی درگیر نمود؛ چراکه «زبان» به مثابه پدیده‏ای اجتماعی- فرهنگی پیوند چندسویه و متقابلی با بافت اجتماعی و نظام‏های ارزشی جامعه دارد و هرگونه تغییر در چارچوب‏های فکری و عقیدتی جامعه با فهم نشانه‎های زبانی مرتبط است. یکی از وُجوه شایسته­ توجه در تغییر نظام ارزشی جامعه صدر اسلام، تغییر بنیادینی است که در مفاهیم «حُبّ» (= عشق) و مشتقّات آن رخ داد؛ به‏طوری‏که در قرآن کریم، دایره معنایی این واژه با مفهوم مستفاد از آن در دوره جاهلی، تغییر اساسی یافت. محور همنشینی واژه «حُبّ» در هنجارهای ادبی- اجتماعی جامعه جاهلی به محبوبه‏های شاعران و اَبطال و آثار مسکن و کاشانه و دیار آنها محدود می‏شد و مفاهیم والا و چالش‏برانگیز اعتقادی، مورد توجه و عنایت نبود؛ امّا در رهیافت‏های معناشناختی قرآن کریم، حوزه معنایی «حُبّ» رنگ اعتقادی- اسلامی به خود گرفت و نظام دلالی آن، از حُبّ و عشق زمینی به حُبّ الهی و محبّت چندسویه متعالی خدا- انسان تغییر جهت داد؛ به‏طوری‏که قرن‏هاست محورها و حدود حُبّ الهی محلّ بحث اندیشمندان و چه بسا تکوین نحله‏های خاصّ عقیدتی نیز بوده است. مقاله حاضر با عطف توجه به این موضوع مهم، تلاشی است جهت بررسی تحوّل معناشناختی واژه حُبّ و مشتقّات آن در قرآن کریم.